รอยจุดบนใบ ต่อมน้ำหวาน (EFN) – Philodendron
รอยจุดเข้มๆ ต่อมน้ำหวาน (EFN) บนใบ Philodendron
เคยสงสัยไหม ใน Philodendron บางตัว เรามักจะสังเกตุเห็นจุดแปลก ๆ อยู่บนก้านของเขา เมื่อเอามือลูปไปจะพบว่ามีน้ำเหนียว ๆ อยู่ด้วย แต่ไม่ต้องกังวลไปนะคะ ต้นไม้ไม่ได้ป่วย จุดเหล่านี้คือ ต่อมน้ำหวาน เป็นธรรมชาติที่ต้นไม้ตั้งใจสร้างขึ้นมาเองค่ะ
รอยจุดใส ๆ หรือจุดขอบน้ำตาล คือต่อมน้ำหวานบนใบของ Philodendron ทำหน้าที่ผลิตน้ำหวาน เพื่อล่อให้มดเข้ามากิน Source: World Tree Plants
ใน Philodendron ส่วนใหญ่ จะมีการสร้างต่อมน้ำหวานกระจายอยู่บนก้านและใบเรียกว่า Extrafloral Nectaries หรือ EFN โดย ต่อมน้ำหวาน นี้มีลักษณะเป็นจุดหรือวงรีโปร่งแสง อาจมีขอบที่แตกต่างกันไปเช่นสีเหลือง น้ำตาล บางชนิดมีสีม่วงอ่อนๆ ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางมักจะไม่ใหญ่เกิน 1 มิลลิเมตร ไม่จำกัดว่าจะต้องเป็นต้นที่โตแล้ว ต่อมน้ำหวานเหล่านี้ มีกันได้ตั้งแต่ต้นเล็ก ๆ เลยค่ะ
รอยจุดสีน้ำตาล คือต่อมน้ำหวาน (EFN) บริเวณก้านของ Philodendron จะเห็นว่าต่อมน้ำหวานนี้กระจายไปทั่ว ลักษณะเหมือนไม้ติดโรคแต่ไม่ใช่นะคะ เป็นธรรมชาติของเขาเลยค่ะ
บริเวณของต้นที่เจอ ต่อมน้ำหวาน (EFN) มากที่สุดจะอยู่ที่ก้านใบ (petiole) ต่อมนี้ผลิตสารเหลวที่มีน้ำตาลเป็นองค์ประกอบหลัก (sugar-rich liquid ) เพื่อเป็นอาหารล่อมด มดได้กลิ่นน้ำตาล ก็จะตามมากินน้ำหวานเหล่านี้ และมดก็จะตอบแทนด้วยการปกป้องดูแลต้นไม้จากแมลงรบกวนต่าง ๆ เช่น หนอนผีเสื้อ ด้วงกินใบ และอื่น ๆ ลักษณะนี้เรียกว่า ภาวะการได้ประโยชน์ร่วมกัน (Protocooperation) อยู่ร่วมกันแล้วได้ประโยชน์ทั้งคู่ และสามารถแยกกันได้
ต่อมน้ำหวานบริเวณใบ บางครั้งบริเวณขอบของจุดอาจมีสีเข้มให้เห็น แบบนี้จะแยกแยะได้ง่ายว่าไม่ใช่ราสนิมแน่ ๆ เพราะราสนิมหรือเชื้อราเข้าทำลาย อาจเป็นว่าบริเวณจุดมีผง ๆ สีเข้ม หรือมีขอบไหม้ชัดเจนค่ะ
สิ่งที่อาจเกิดขึ้นตามมาเมื่อมี ต่อมน้ำหวาน
การมีต่อมน้ำหวาน เพื่อสร้างพันธมิตรตามธรรมชาติ เหมือนจะเป็นเนื้อเรื่องที่ดี Happy Ending แต่จะไม่ดีเลยหากมีสิ่งเหล่านี้เกิดขึ้น
มดมาทำรังใกล้ๆ เนื่องจากมีแหล่งอาหารแล้ว (น้ำหวาน) มดอาจมาอาศัยอยู่ในกระถางต้นไม้ของเรา และเราไม่อาจไว้ใจได้ว่า มดจะแบกเพลี้ยมาอยู่กินใต้ชายคาของเราด้วยหรือไม่
เชื้อราดำมาขอเข้าปาร์ตี้ ร่วมกินน้ำหวานด้วย บางครั้งเราอาจพบราดำและราชนิดอื่น ๆ เจริญเติบโตอยู่บนต่อมน้ำหวาน ซึ่งเป็นภาพที่ไม่สวยงาม เราสามารถใช้น้ำผสมยาฆ่าราเช็ดออกได้
ความไม่สวยงาม เมื่อเกิดบนใบ จะให้ความรู้สึกเหมือนไม้ป่วย มือใหม่อาจตกใจคิดว่าเป็นเชื้อราและตัดออก ทำให้ต้นไม้เสียพื้นที่สังเคราะห์แสงไปฟรี ๆ
ต่อมน้ำหวานอาจทำให้เจ้ามด พากันมาตั้งรังอยู่ในกระถางเราได้ เนื่องจากมีแหล่งอาหารพร้อม ให้เราสังเกตุบ่อย ๆ พยายามกำจัดต้นตอของมด เนื่องจากมดอาจพาอย่างอื่นมาอยู่ด้วย เช่น เพลี้ยแป้ง (Source Youtube Channel: HappyPlants)
ต่อมน้ำหวานลักษณะคล้ายแมลงปากดูด หรือโรคจากเชื้อรา
บางครั้งก็ยากที่จะแยกให้ออก ระหว่าง แมลงปากดูด ราสนิม และต่อมน้ำหวาน เมื่อมันมาเกิดบนใบ ดังนั้นโมขอแนะนำวิธีสำหรับมือใหม่ หากไม่มั่นใจเลยว่าเป็นอะไร
สิ่งที่ควรหากไม่แน่ใจ เมื่อมีจุดแปลก ๆ เกิดขึ้น
การฉีดพ่นยาฆ่าราและยาฆ่าแมลง อันนี้แน่นอน หากเป็นราหรือแมลง เราก็ได้กำจัดหรือป้องกันแล้ว หรือแม้ว่าจะเป็นต่อมน้ำหวาน ก็แค่เปลืองยานิดหน่อยเท่านั้นเอง
การสังเกตุการกระจายตัวของจุด หากมีจุดเกินขึ้นบนใบของ Philodendron ต้นหนึ่ง และในเวลาไร่เรี่ยกัน อีกต้นหนึ่งก็เป็นขึ้นมาด้วย ให้คิดไว้ก่อนเลยว่า อาจจะไม่ใช่ต่อมน้ำหวาน เพราะสามารถติดต่อกันได้
ลงสตาเกิ้ลจี หรือยากันแมลงอื่นๆป้องกันไว้ตลอด เวลามีจุดขึ้นมาจะได้ตัดตัวเลือกเหลือแค่ 2 ตัว หากแพร่กระจายแสดงว่าเป็นรา หากไม่แพร่เป็นแค่ต้นเดียว แสดงว่าเป็นต่อมน้ำหวาน
หากมีการลุกลามใหญ่ขึ้นเรื่อย ๆ ไม่ใช่ต่อมน้ำหวาน แต่เป็นการติดเชื้อรา/แบคทีเรีย
คลิปมดกำลังกินน้ำหวานจากต่อมน้ำหวานของ Philodendron
เรียบเรียงโดย พรรษชล สุประดิษฐ์ ณ อยุธยา
15 August 2021 | Paschol Supradith Na Ayudhya